Najveća sahrana u historiji Beograda: Oproštaj koji je ušao u svjetske anale
Dana 8. maja 1980. godine, Beograd je doživio trenutak bez presedana — postao je centar svjetske pažnje, mjesto gdje su se susreli predstavnici gotovo svih svjetskih političkih sila. Tog dana, održana je sahrana Josipa Broza Tita, čovjeka koji je decenijama bio simbol jedne specifične vizije socijalizma, borbe protiv fašizma i nadasve — nezavisnosti Jugoslavije.
Na sahranu su pristigle čak 124 delegacije iz cijelog svijeta, među kojima 38 predsjednika država, kraljeva, prinčeva i visokih dužnosnika. Bilo je to okupljanje koje ni tadašnje Ujedinjene nacije nisu mogle nadmašiti po brojnosti i simbolici.
Susret Istoka i Zapada: Jedan dan globalnog jedinstva
U tom jednom danu, u tadašnjem Beogradu su se rame uz rame našli lideri koji su inače stajali na suprotnim stranama Hladnog rata. Prisutni su bili i predstavnici zaraćenih država, ali i obični ljudi — radnici, vojnici, građani. Bio je to trenutak u kojem su lične i političke razlike ustupile mjesto kolektivnom izrazu poštovanja prema vođi koji je znao održati ravnotežu između velikih sila.
Tito: Majstor samoprezentacije i medijske moći
Još 1928. godine, tokom čuvenog “bombaškog procesa”, Tito je postao ikona radničkog otpora izjavom: “Priznajem samo sud svoje partije.” Tokom Drugog svjetskog rata, slike ranjenog Tita iz Sutjeske obišle su svijet, pretvarajući ga u simbol borbe i otpora — gotovo kao što će to kasnije biti Če Gevara.
Zato nije čudno što je i njegova sahrana imala režiju dostojnu velikih istorijskih spektakla. Nije to bio običan ispraćaj jednog državnika — bila je to posljednja poruka jednog režima, ispraćena kroz slike, protokol i simboliku.
Dvostruka sahrana: Iza kulisa državnog spektakla
Ono što većina ljudi tada nije znala jeste da je Tito bio sahranjen dvaput istog dana.
-
Prva sahrana, emitovana uživo, bila je namijenjena javnosti i istoriji – uz kamere, počasne počasne plotune i suze.
-
Druga sahrana, obavljena daleko od kamera, bila je tajna operacija JNA. Nakon što su svi svjetski lideri napustili Beograd, grobnica je otvorena, privremena ploča uklonjena, a kovčeg spušten u konačni položaj. Zatim je preko njega izliven betonski pokrov, a na kraju je spuštena devet tona teška mermerna ploča — identična onoj viđenoj u prenosu.
Ova tajna procedura bila je mjere opreza – zbog straha da bi neko mogao pokušati ukrasti Titove posmrtne ostatke, što se, primjerice, desilo s Čarlijem Čaplinom nekoliko godina ranije.
Dan D+4: Produkcija kakva dotad nije viđena
Sahrana nije bila improvizovana — već mjesecima ranije, još u januaru 1980, Savezno izvršno vijeće donijelo je plan pod nazivom “Dan D+4”, koji je precizno određivao tok događaja od trenutka smrti do sahrane.
Televizija Beograd, na čelu s režiserom Momom Martinovićem, pripremala je ogroman prenos uz:
-
42 kamere,
-
10 reportažnih kola,
-
po prvi put — kamere u vojnim helikopterima.
Svi učesnici prenosa živjeli su u vojnim objektima pod strogo nadgledanim režimom tajnosti, a bezbjednosne službe su bile uključene u svaki detalj.
Lažna ploča, blokirane kamere i teorije zavjere
Jedan ključni trenutak sahrane nikada nije prikazan javnosti — postavljanje mermerne ploče. Kada je režiser pokušao snimiti taj čin, agenti državne bezbjednosti su namjerno blokirali kadar, stajući ispred kamera.
Taj postupak kasnije je bio plodno tlo za brojne teorije zavjere – od toga da Tito uopšte nije sahranjen u Kući cvijeća, do spekulacija o njegovom “nestanku”. Ipak, većina istoričara smatra da je riječ bila o strogoj kontroli narativa, kako bi se izbegla svaka mogućnost incidenta ili poniženja režima.
Sahrana kao posljednji čin jugoslovenske epopeje
Sahrana Josipa Broza Tita nije bila samo oproštaj s državnikom. Bila je posljednji veliki događaj jedne nacije, simbol njenog privremenog jedinstva i moći. Samo jedanaest godina kasnije, zemlja koju je Tito izgradio raspala se u krvavim ratovima.
Kako su mnogi analitičari kasnije pisali:
“Organizovali su mu sahranu do najsitnijeg detalja, ali nisu znali kako da organizuju budućnost.“
Zaključak: Sahrana veća od života
Titova sahrana ostala je najveća u istoriji Beograda i jedna od najposjećenijih u 20. vijeku. Danas, njegov grob u Kući cvijeća posjetilo je više od 20 miliona ljudi — što domaćih, što stranih.
Bio je to događaj koji je označio kraj jedne epohe, jedne ideje i jednog liderstva.
Ali i početak ere neizvjesnosti, konflikta i istorijskog preispitivanja.
Tito je, možda više nego iko u svom vremenu, znao kako da gradi simboliku — i u životu i u smrti. A Beograd, 8. maja 1980, bio je te simbolike — pun do posljednjeg daha.
